ერიხ ფრომი – სიყვარული მშობელსა და შვილს შორის

შვილი, დაბადების მომენტში იგრძნობდა სიკვდილის შიშს, მოწყალე ბბუნებას რომ არ დაეცვა ის დედასთან განშორებით გამოწვვეული შფოთვისა და საშოში არსებობბის ცნობიერის აღქმისგან. დაბადების შემდეგაც, ჩვილი ოდნავ თუ განსხვავება იმისგან, რაც იყო დაბადებამდე; ის ვერ აღიქვამს საგნებს საკუთარ თავსა და სამყაროს- თავის გარშემო. ერთადერთი, რასაც ის გრძნობს, სითბო და საკვებით გამოწვეული პოზიტიური შეგრძნებებია, თუმცა მას ჯერ კიდევ ძალუძს განასხვავოს სითბო და საზრდო წყაროსგან, რომლისგანაც იღებს ამ ყოველივეს, ანუ დედისგან. დედა სითბოა დედაა- საკვებიც. დედა სიამოვნებისა და დაცულობის ეიფორიული მდგომარეობაა; ნარცისისტული მდგომარეობა – ფროიდისეულ ტერმინს თუ გამოვიყენებთ. გარე რეალობა, პიროვნებები და ნივთები ატარებენ მხოლოდ ორგვარ მნიშვნელობას: არიან სხეულის შინაგანი მდგომარეობისთვის სიამოვნების მომტანნი, ან გამაღიზიანებლები. რეალურია მხოლოდ ის, რაც არის შიგნით; ხოლო, გარეთ არსებულის რეალურობა განისაზღვრება არა მისი პირადი ნიშან- თვისებების, არამედ მხოლოდ ჩემი საჭიროებების მიხედვით.

როდესაც ბავშვი იზრდება და ვითარდება, მას უკვე შეუძლია აღიქვას გარემო ისეთად, როგორიც ის არის; ნელ-ნელა ხდება კვებით მიღებული სიამოვნებისა და დედის მკერდის აღქმის განცალკევება. საბოლოო ჯამში, ბავშვი ახერხებს წყურვილის, ნოყიერი რძის, მკერდისა და დედის ორგანიზებად აღქმას. ის სწავლობს მიიღოს მრავალი რამ, როგორც სხვადასხვაა, განცალკევებულად აღებული საგანი. ამ დროს იწყებს მათთვის სახელების დარქმევას. ამავდროულა სწავლობს მათდამი მოპყრობას; იგებს რომ ცეცხლი ცხელი და მტკივნეულია, დედის სხეული თბილი და სასიამოვნო, ხე მყარი და მძიმე, ქაღალდი თხელია და შესაძლებელია მისი დახევა. ის სწავლობს, როგორ მოექცეს ხალხს, რომ დედა გაუღიმებს, როცა ის შეჭამს ხელში აიყვანს. ყველა ეს გამოცდილება კრისტალიზრდება და ერთიანდება შემდგომში: მე ვუყვარვარ. მე ვუყვარ იმიტომ, რომ მე დედის შვილი ვარ.

რვაწელიწად- ნახევრიდან ათწლამდე ბავშვების უმეტესობისთვის პრობლემა მდგომარეობს იმაში, რომ ისინი იყვნენ საყვარლები – ისეთები როგორებიც არიან. ბავშვს ამ ასაკამდე არ უყვარს ის მხოლოდ პასუხობს სიყვარულზე მადლიერებითა და სიხარულით. განვითარების ამ საფეხურზე კი ახალი ფაქტორი იჩენს თავს: უცხო გრძნობა სიყვარულის წარმოქმნისა – ქმედებით. ბავშვი პირველად განიზრახავს გაცემას- დედისთვის, რამის შექმნას მაგ ლექსის. პირველად მის ცხოვრებაში სიყვარულის იდეა ტრანსფორმირდება, შეგრძნებიდან „ვუყვარვარ-სიყვარულამდე“, როგორც ქმედებამდე ან მნიშვნელობას იცვლის ამ საწყისი წერტილიდან მომწიფებულ სიყვარულამდე უამრავი წელიწადია.

სიყვარულის უნარს მჭიდროდ უკავშირდება სასიყვარულო ობიექტის ჩამოყალიბება ბავშვის ცხოვრების პირველი თვეები და წლები ეს ის პერიოდია, როდესაც პატარა ყველაზე მეტადა დედაზე მიჯაჭვული, ეს მიჯაჭვულობა იწყება დაბადების მომენტამდე, როდესაც დედა და შვილნი ერთნი, თუმცა ამავდროულად ორნი არიან. დაბადება ცვლის სიტუაციას განსაზღვრული კუთხით, თუმცა არც იმდენად ძლიერ, როგორც ეს ზედაპირულად ჩანს. ჩვილი რომელიც ახლა საშოს გარეთაა, კვლავ მთლიანად დამოკიდებულია დედაზე თუმცა ის ყოველდრიურად ხდება უფრო და უფრო დამოკიდებული; სწავლობს სიარულს, ლაპარაკს; ურთიერთობა დედასთან კარგავს სასიცოცხლო მნიშვნელობას და სანაცვლოდ დამოკიდებულება მამასთან ხდება მეტად აქტიური.

იმისთვის რათა გავაანალიზოთ ეს ძვრა დედიდან მამამდე, აუცილებელია გავითვალისწინოთ ძირეული განსხვავებები დედობრივი და მამობრივი ხასიათებს შორის. ჩვენ უკვე ვისაუბრეთ დედობრივ სიყვარულზე, რომელიც თავისი ბუნებით უპირობოა. მე ამავდროულად განვიხილავ მამობრივ და დედობრივ პრინციპებს, რომლებიც გამოხატულია სწორედ მამობრივ და დედობრივ ადამიანებში. უპირობო სიყვარული პასუხობს ერთ-ერთ ყველაზე სიღრმისეულ წადილს არა მარტო ბავშვებში, არამედ თითოეულ ადამიანში; ამის საპირისპიროდ იყო საყვარელი დამსახურების მიხედვით, ყოველთვის აღძრავს ეჭვს: იქნებ მე ვერ შევძელი სიამოვნება მიმენიჭები იმისთვის, ვისაც მინდა რომ ვუყვარდე? და ასე შემდეგ. ყოველთვის არსებობს შიში, რომ სიყვარული შეიძლება გაქრეს.

ურთიერთდამოკიდებულება მამასთან საკმაოდ განსხვავებულია. დედა ფუძეა, საიდანაც მოვდივარ, ის ბუნებაა, მიწაა, ოკეანეა: მამა არ წარმოადგენს ასეთ ბუნებრივ სამყოფელს, ამას ცოტა თუ აკავშირებს ბავშვთან სიცოცხლის პირველ წლებში და შვილისთვის მისი მნიშვნელობა ადრეულ წლებში არ შეიძლება შევადაროთ დედისას, იმ შემთხვევაში როდესაც მამა არ წარმოადგენს ბუნებრივ სამყაროს, იგი ადამიანურ არსებობის მეორე პოლუსად იქცევა – ფიქრისა და აზროვნების სამყაროს, კანონისა და წესრიგის, დისციპლინის, მოგზაურობისა და თავგადასავლის სამყაროს. მამა არის ის ვინც ასწავლის ვინც აჩვენებს შვილს ამ სამყაროსკენ მიმავალ გზას.
მშობელთა დამოკიდებულებები ბავშვისადმი შეესაბამება ბავშვისვე საჭიროებებს. ახალშობილს სჭირდება მშობლის სიყვარული და მზრუნველობა. როგორც ფიზიოლოგიურად ასევე ფსიქოლოგიურადაც. 6 წლის შემდეგ კი მას უკვე ესაჭიროება მამამისის სიყვარული, მისი ავტორიტეტი და წინააღმდეგობა. მამამის ფუნქცია ასწავლოს და გაუმკვლავდეს იმ პრობლემებს, რომლის წინაშეც ის საზოგადოება დააყენებს, სადაც დაიბადა. საუკეთესო შემთხვევაში, დედის სიყვარული არ ცდილობს ბავშვის ზრდისთვის ხელის შეშლას არ აქეზებს მის დაუცველობას.

ნერვოზული განვითრების ერთ-ერთი გამომწვევი მიზეზი შეიძლება იყოს ის ფაქტი რომ ბიჭს ჰყავს მოსიყვარულე, მაგრამ ზედმეტად შემწყნარებელი ან ზედმეტად მბრძანებლური დედა ან მამა. ასეთ შემთხვევაში ის დარჩება დედობრივ მიჯაჭვულობის ადრეულ სტადიაზე და ჩამოყალიბდება ადამიანად, რომელიც მთლიანად დამოკიდებულია დედის ფიგურაზე. თავს იგრძნობს უსუსურად, ექნება ისეთი მოთხოვნილებები როგორიცაა: მიღების დაცულობის, მოვლის სურვილი. ასეთ პირს აკლია მამობრივი თვისებები, დისციპლინა დამოუკიდებლობა, საკუთარი ცხოვრების თავად წარმართვის უნარი. მან შეიძლება ეძებოს „დედა“ ყველგან. ზოგჯერ ქალებში და ზოგჯერაც ზემდგომ გავლენიან, ძალაუფლების მქონე მამაკაცებში. მეორე მხრივ, თუ სხავადასხვაგვარ შეთხვევასთან გვაქვს საქმე, ანუ თუ დედა ცივია უყურადღებო და მბრძანებლური ბავშვმა შეიძლება გადაამისამართოს დედობრივი უსაფრთხოების შეგრძნების მოთხოვნილება მამისკენ. ასეთ დროს საბოლოო შედეგი ძალზე წააგავს წინას ან შესაძლებელია ამგვარი განვითარებაც: ბავშვი ყალიბდება რადიკალურად მამაზე ორიენტირებული, სრულად კანონისა და წესრიგის მორჩილად, ვისაც სრულებით არ შეუძლია მიიღოს ან გასცეს უპირობო სიყვარული. ასეთი განვითარება კიდევ უფრო ინტენსიურად მიმდინარეობს, თუ მამა ავტორიტალური ფიგურაა და შვილზე ძლიერა მიჯაჭვული ყველა ამ ნევროზული განვითარების ფორმის მთავარი მახასიათებელი ისაა, რო ერთ-ერთი მხარე, დედობრივი ან მამობრივი განიცდის კრახს – და ეს არის მიზეზი უფრო მწვავე ნევროზული განვითარებისა – ხდება დედისა და მამის როლების არევა, როგორც გარეგნულად, სხვა ადამიანებთან დამოკიდებულებაში, ისე შინაგანად. შემდგომმა კვლევა შეიძლება აჩვენოს რომ ნერვული აშლილობის ზოგიერთი ტიპი როგორიცაა მაგალითად, აკვიატებული მდგომარეობათა ნევროზი – მეტწილად მამისადმი ცალმხრივი მიჯაჭვულობის ფონზე ვითარდება. მაშინ როდესაც ისტერია ალკოჰოლიზმი, საკუთარი უფლებების დაცვის, ცხოვრების რეალური აღქმის უნარის არქონა და დეპრესიები დედისადმი.

წყარო:
ერიხ ფრომი – “სიყვარულის ხელოვნება”